Η κρεωφαγία ως αίτιο τής επιδημίας καρκίνου και καρδιοπαθειών

Το «φαγητό πολυτελείας» ή «φαγητό της Κυριακής» για τις προηγούμενες δεκαετίες και γενιές (συνήθως το αρνάκι ή το μοσχαράκι στον φούρνο ή στην κατσαρόλα) έγινε πια καθημερινό πιάτο για τις σημερινές γενιές και ταυτόχρονα ο χειρότερος εχθρός της υγείας τους. Το τίμημα για την αγάπη στο κόκκινο κρέας είναι βαρύ.

                                   

«Η σχεδόν καθημερινή κατανάλωση κρέατος και άλλων ζωικών προϊόντων, όπως γίνεται σήμερα, πιστεύουμε ότι είναι ο κυριότερος λόγος της επιδημικής αύξησης των καρδιαγγειακών νοσημάτων και του καρκίνου τις τελευταίες δεκαετίες στη χώρα μας», λέει κατηγορηματικά ο καθηγητής Προληπτικής Ιατρικής και Διατροφής του Πανεπιστημίου Κρήτης κ. Αντώνης Καφάτος.

Μια μεγάλη μελέτη, των Εθνικών Ινστιτούτων Υγείας των ΗΠΑ (η Diet and Health Study), η οποία διήρκεσε μία δεκαετία και δημοσιεύθηκε τον περασμένο Μάρτιο στο επιστημονικό περιοδικό «The Archives of Internal Medicine», έδειξε ότι τόσο οι άνδρες όσο και οι γυναίκες που καταναλώνουν πολύ κόκκινο κρέας ή επεξεργασμένο (αλλαντικά), έχουν τις περισσότερες πιθανότητες να πεθάνουν συντομότερα, ιδιαίτερα από έναν από τους δύο χειρότερους δολοφόνους (καρδιοπάθειες και καρκίνο), σε σχέση με τους ανθρώπους που καταναλώνουν μικρότερες ποσότητες αυτών των τροφών.

Η μελέτη

Στη μελέτη συμμετείχαν πάνω από μισό εκατομμύριο άνθρωποι (322 χιλιάδες άνδρες και 223 χιλιάδες γυναίκες) ηλικίας 50 έως 71 χρόνων. Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας πέθαναν περίπου 48 χιλιάδες άνδρες και γύρω στις 23 χιλιάδες γυναίκες.

Οι ερευνητές ανέλυσαν τις αιτίες θανάτου, την ηλικία και τις διατροφικές συνήθειες αυτών των ανθρώπων. Όσοι έτρωγαν περισσότερο κόκκινο κρέας (κατά μέσο όρο 120 περίπου γραμμάρια την ημέρα), είχαν κατά 20%-40% περισσότερες πιθανότητες να πεθάνουν πρόωρα.

Οι ερευνητές υπολόγισαν ότι σε διάστημα μιας δεκαετίας οι θάνατοι ενός εκατομμυρίου ανδρών και μισού εκατομμυρίου γυναικών μόνο στις ΗΠΑ θα μπορούσαν να είχαν προληφθεί απλώς τρώγοντας λιγότερο κόκκινο κρέας και αλλαντικά. Όσοι έτρωγαν στη μελέτη το περισσότερο λευκό κρέας και ψάρι, είχαν ένα πλεονέκτημα επιβίωσης. Όσοι, όμως, έτρωγαν τα περισσότερα φρούτα και λαχανικά ζούσαν περισσότερο από όλους τους άλλους.

Η σχέση με τον καρκίνο

Ειδικά για τον καρκίνο, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι ο κίνδυνος ήταν σημαντικός (κατά 20%-60% μεγαλύτερος) σε όσους έτρωγαν πολύ κόκκινο κρέας για τους καρκίνους του οισοφάγου, του παχέος εντέρου, του ήπατος και του πνεύμονα. Επιπλέον, βρήκαν ότι ο κίνδυνος για όσους έτρωγαν αλλαντικά ήταν αυξημένος κατά 20% για τον καρκίνο του παχέος εντέρου και κατά 16% για τον καρκίνο του πνεύμονα.

Το πόσο άμεσα και γρήγορα επιδρά στους δείκτες υγείας της καρδιάς η κατανάλωση κόκκινου κρέατος έδειξε μια μελέτη που έγινε από το Πανεπιστήμιο Κρήτης σε δύο μοναστήρια του Νομού Ηρακλείου στην Κρήτη.

Η μελέτη, στην οποία συμμετείχαν 10 υγιείς μοναχοί ηλικίας 25-65 χρόνων, έδειξε πώς μια διατροφή χωρίς κρέας μειώνει την πίεση και βελτιώνει το λιπιδικό προφίλ.

Οι ερευνητές συνέκριναν τους δείκτες υγείας κατά τη διάρκεια μιας εβδομάδας θρησκευτικής νηστείας (χωρίς κρέας και τα προϊόντα του) και μιας κανονικής εβδομάδας των μοναχών και είδαν ότι η «μεγάλη» πίεση ήταν χαμηλότερη τις ημέρες της νηστείας (11,6 έναντι 12,4), το σάκχαρο του αίματος ήταν χαμηλότερο (91 έναντι 94) και η «κακή» χοληστερόλη ήταν πολύ λιγότερη (91 έναντι 134). Τα αποτελέσματα της μελέτης δημοσιεύθηκαν στο επιστημονικό περιοδικό «Public Health Nutrition».

 

Το σωστό διαιτολόγιο

* Να τρώτε μπριζόλα ή χάμπουργκερ ή άλλο κόκκινο κρέας μόνο μία φορά την εβδομάδα.

* Να μην τρώτε λουκάνικα, σαλάμι, μπέικον, ζαμπόν ή άλλα αλλαντικά ή να τα τρώτε μόνο μία φορά στον ενάμιση μήνα.

* Να τρώτε κοτόπουλο, γαλοπούλα ή κουνέλι 2-3 φορές την εβδομάδα.

* Να τρώτε λιπαρά ψάρια 3-4 φορές την εβδομάδα

Tα ένοχα συστατικά

Ποια στοιχεία του κόκκινου κρέατος προκαλούν τόσο κακό στην ανθρώπινη υγεία; Μια μελέτη από το Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ, η οποία δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό «Cancer Research» και έγινε σε 20 υγιείς άνδρες εθελοντές, έδειξε ότι είναι η πέψη του σιδήρου του κόκκινου κρέατος και όχι τόσο των πρωτεϊνών του που διεγείρει την ενδογενή παραγωγή νιτροζαμινών και προκαλεί καρκίνο στο παχύ έντερο.

Όπως αναφέρουν οι ερευνητές των Εθνικών Ινστιτούτων Υγείας των ΗΠΑ στα αποτελέσματα της μελέτης τους, «υπάρχουν πολλοί μηχανισμοί με τους οποίους το κόκκινο κρέας σχετίζεται με τη θνησιμότητα».

Σε σχέση με τον καρκίνο, το κρέας είναι πηγή αρκετών καρκινογόνων, όπως των ετεροκυκλικών αμινών και των πολυκλυκλικών αρωματικών υδρογονανθράκων (τα οποία αναπτύσσονται όταν μαγειρεύουμε το κρέας σε υψηλές θερμοκρασίες), καθώς και νιτρωδών ουσιών. Επιπλέον, το κόκκινο κρέας είναι η κυριότερη πηγή κεκορεσμένου λίπους, το οποίο έχει συσχετισθεί με τους καρκίνους του μαστού και του παχέος εντέρου.

Αυτό είναι κυρίως που δεν αγαπά και η καρδιά στο κόκκινο κρέας. «Το κορεσμένο λίπος αποτελεί τον σπουδαιότερο παράγοντα αύξησης της χοληστερόλης στο αίμα και ιδιαίτερα της κακής μορφής (της LDL)», εξηγεί ο κ. Καφάτος. «Το κορεσμένο λίπος πρέπει να είναι όσο το δυνατόν λιγότερο στη διατροφή μας, γιατί σε μεγάλη ποσότητα κλείνει τις αρτηρίες της καρδιάς. Το καθημερινό διαιτολόγιό σας δεν πρέπει να περιέχει περισσότερα από 25 γραμμάρια κορεσμένου λίπους».

Για παράδειγμα, τα 130 γραμμάρια αρνί περιέχουν 11,7 γραμμάρια τέτοιο λίπος, 130 γραμ. μοσχάρι περιέχουν 10,4 γραμ. λίπος, 130 γραμ. λιπαρό χοιρινό περιέχουν 10,4 γραμ. λίπος, μια πολύ λεπτή φέτα σαλάμι έχει 0,5 γραμ. λίπος, 100 γραμ. λουκάνικα περιέχουν 13 γραμ. λίπος, ένα χάμπουργκερ (190 γραμ.) περιέχει 11,4 γραμ. λίπος, μια μερίδα μουσακά περιέχει 9 γραμ. λίπος και ένα σουβλάκι (γύρος) με πίτα περιέχει 13 γραμ. λίπος.

Σε σχέση με τη στεφανιαία νόσο, οι Αμερικανοί ερευνητές προσθέτουν ότι η αυξημένη αρτηριακή πίεση (παράγων κινδύνου για την καρδιά) έχει επίσης συσχετισθεί με τη μεγάλη πρόσληψη κόκκινου κρέατος και αλλαντικών, αν και ο μηχανισμός είναι ακόμα μάλλον ασαφής.

«Η κατανάλωση του κόκκινου κρέατος _ δηλαδή, μοσχαρίσου, χοιρινού, αρνιού και κατσικιού _ πρέπει να περιορίζεται σε ένα μόνο γεύμα την εβδομάδα ή και ακόμα πιο σπάνια», συμβουλεύει ο κ. Καφάτος. «Το κόκκινο κρέας δεν πρέπει να υπερβαίνει ποτέ τα 300-400 γραμμάρια την εβδομάδα. Το κουνέλι, το κοτόπουλο και η γαλοπούλα είναι προτιμότερα και μπορεί να περιέχονται σε 2-3 γεύματα την εβδομάδα (συνολικά 400 περίπου γραμμάρια κρέατος εβδομαδιαίως). Τα λιπαρά ψάρια κάθε μορφής (φρέσκα, κατεψυγμένα, κονσέρβα κ.ά.) πρέπει να καλύπτουν 3-4 γεύματα την εβδομάδα, γιατί έχουν ιδιαίτερα μεγάλη αξία στην πρόληψη εμφραγμάτων, υπέρτασης και θρομβοεμβολικών επεισοδίων. Απαραίτητα είναι 400 γραμμάρια ψάρι και θαλασσινά εβδομαδιαίως».

Σημασία έχει η ποσότητα

Το κρέας δεν είναι «δηλητήριο» εάν καταναλώνεται με μέτρο.«Θα πρέπει να γίνει, κατ'αρχάς, μια αντιδιαστολή ανάμεσα στην κατανάλωση κρέατος μία ή δύο φορές την εβδομάδα και κατεξοχήν κρέατος πουλερικών _ η οποία δεν είναι ασύμβατη με το συνιστώμενο πρότυπο της παραδοσιακής μεσογειακής διατροφής _ και στην υπερκατανάλωση κόκκινου κρέατος, που χαρακτηρίζει τη διατροφή μεγάλων ομάδων πληθυσμού στο σύγχρονο αναπτυγμένο κόσμο», επισημαίνει η αναπληρώτρια καθηγήτρια Επιδημιολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και στα Πανεπιστήμια Χάρβαρντ και Καρολίνσκα, κ. Παγώνα Λάγιου.

«Ο κίνδυνος έγκειται στην υπερκατανάλωση του κόκκινου κρέατος, το οποίο όμως δεν πρέπει να αποκλείεται από τη διατροφή _ απλά συνιστάται η κατανάλωσή του με μέτρο. Κανένα τρόφιμο δεν είναι δηλητήριο και το κρέας είναι καλή πηγή πρωτεϊνών, σιδήρου, ψευδαργύρου και βιταμινής Β12. Η υπερβολή είναι αυτή που μπορεί να δημιουργήσει προβλήματα».

Για τους ειδικούς επιστήμονες, τα πρόσφατα ευρήματα δεν αποτέλεσαν έκπληξη. «Εργασίες από τα μέσα της δεκαετίας του 1970, μερικές από αυτές στην Ελλάδα από την ομάδα του καθηγητή Τριχόπουλου, είχαν επισημάνει ότι η υπερκατανάλωση κρέατος αυξάνει τον κίνδυνο καρκίνου του παχέος εντέρου, καθώς και της εκκολπωμάτωσης», τονίζει η κ. Λάγιου.

«Στη μεγάλη Ευρωπαϊκή έρευνα ΕΠΙΚ, έχει επιβεβαιωθεί η βλαπτική επίδραση της κατανάλωσης κόκκινου κρέατος στον καρκίνο του παχέος εντέρου. Και σε πρόσφατη μελέτη του Εργαστηρίου Επιδημιολογίας της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, η οποία έγινε σε 10 Ευρωπαϊκές χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας, βρήκαμε ότι το κόκκινο κρέας αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης των καρκίνων του ανώτερου πεπτικού, ιδιαίτερα τον καρκίνο του οισοφάγου. Όσον αφορά τη στεφανιαία νόσο, η συσχέτισή της με την υπερκατανάλωση κρέατος έχει διαπιστωθεί στους εθελοντές της έρευνας ΕΠΙΚ, στους οποίους έχει επίσης βρεθεί ότι η αυξημένη πρόσληψη κρέατος σχετίζεται με αύξηση της αρτηριακής πίεσης».

 

Άγνωστες οι αιτίες της αύξησης του κινδύνου

Στη διεθνή ιατρική κοινότητα, θεωρείται σήμερα τεκμηριωμένο ότι η υπερκατανάλωση κόκκινου κρέατος και παραγώγων κρέατος αυξάνει τον κίνδυνο του καρκίνου του παχέος εντέρου και του οισοφάγου, αλλά και της στεφανιαίας νόσου. Το «γιατί», όμως, δεν είναι ακόμα απολύτως σαφές.

«Δεν έχει διευκρινιστεί ποιοι ακριβώς είναι οι παράγοντες οι οποίοι είναι υπεύθυνοι για τις βλαπτικές συνέπειες της υπερκατανάλωσης κρέατος (κυρίως κόκκινου κρέατος και παραγώγων), αλλά διάφορες υποθέσεις έχουν διατυπωθεί», εξηγεί η κ. Λάγιου.
 
«Για τις κακοήθεις νεοπλασίες, ενοχοποιούνται ουσίες όπως οι ετεροκυκλικές αμίνες ή οι πολυκυκλικοί αρωματικοί υδρογονάνθρακες, που σχηματίζονται με το ψήσιμο του κρέατος σε υψηλές θερμοκρασίες αλλά και ουσίες όπως οι νιτροζαμίνες. Όσον αφορά τη στεφανιαία νόσο, η αυξημένη πρόσληψη κόκκινου κρέατος φαίνεται να σχετίζεται με αυξημένη αρτηριακή πίεση, ενώ η αντικατάσταση του κρέατος από το ψάρι έχει συσχετιστεί με ευνοϊκότερο λιπιδαιμικό προφίλ και μικρότερο κίνδυνο αθηρωματικής νόσου. Ο σίδηρος, που υπάρχει στο κόκκινο κρέας, ενδέχεται _ σε υπερκατανάλωση _ να αυξάνει βλαβερές οξειδωτικές διαδικασίες, ενώ τα κορεσμένα λιπίδια που περιέχει το κρέας έχουν σχετιστεί τόσο με τη στεφανιαία νόσο, όσο και με καρκίνους διαφόρων εντοπίσεων».

Στις επίσημες διατροφικές οδηγίες για πρόληψη του καρκίνου περιλαμβάνεται ήδη από καιρό η σύσταση για το κόκκινο κρέας. «Τα αποτελέσματα της πρόσφατης έρευνας, που έγινε σε μεγάλο δείγμα του αμερικανικού πληθυσμού, επιβεβαίωσαν όσα ήδη γνωρίζαμε από την ιατρική βιβλιογραφία για τις επιβλαβείς συνέπειες της υπερβολικής κατανάλωσης κόκκινου κρέατος», επισημαίνει η κ. Λάγιου.

«Στις οδηγίες του Αμερικανικού Ινστιτούτου Έρευνας Καρκίνου που δημοσιεύτηκαν το 2007, μία από τις πρώτες _ μετά την αποφυγή της παχυσαρκίας _ συστάσεις για τη μείωση του κινδύνου ανάπτυξης κακοήθων νεοπλασιών είναι η αποφυγή υπερκατανάλωσης κόκκινου κρέατος. Και οι δύο συστάσεις, ήδη από το 1999, περιλαμβάνονται στις Διατροφικές Οδηγίες για Ενήλικες στην Ελλάδα, που εξέδωσε το υπουργείο Υγείας».

πηγή:Νέα